Hiszpańskie przykłady porozumień rolników w aspekcie skróconych łańcuchów dostaw i eksportu produktów rolnych
"Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie" Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej "Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich" Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Małopolskie Stowarzyszenie Doradztwa Rolniczego w dniach 16-23 października 2019 roku, zrealizowało projekt w formie wyjazdu studyjnego pt. "Hiszpańskie przykłady porozumień rolników w aspekcie skróconych łańcuchów dostaw i eksportu produktów rolnych". Projekt realizowany był w ramach Planu Operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2018-2019, Plan Działania 2019.
Celem operacji była prezentacja dobrych praktyk wspólnych przedsięwzięć rolników w Hiszpanii, w zakresie rozwoju działalności wytwórczej gospodarstw rolnych oraz organizacji łańcucha dostaw produktów żywnościowych. Docelowo projekt służył również inicjowaniu różnorodności form uzyskiwania dochodów gospodarstw rolnych na obszarach wiejskich.
Projekt skierowany był dla grupy 16 osób z terenu województwa małopolskiego: trzech przedstawicielach wnioskodawcy projektu, jednym przedstawicielu każdego partnera projektu, dwóch przedstawicieli organizacji pozarządowych działających na obszarach wiejskich, dwóch przedstawicieli jednostek naukowych, jednym przedstawicielu JST, jednym przedstawicielu przedsiębiorców, trzech rolników indywidualnych i jednym przedstawicielu związku rolniczego zawodowego.
Uczestnicy wyjazdu mogli zapoznać się między innymi z przykładami wspólnych działań podmiotów na rzecz tworzenia giełd hurtowych, między innymi Mercamadrit, czy Mercamurcia. Pierwszy z nich to największy rynek hurtowy w Europie. Posiada trzy główne hale: rybna, owocowo-warzywna i mięsna. Miejsce to jest dostępne tylko i wyłącznie dla odbiorców detalicznych oraz restauracji, które posiadają pozwolenie na dokonywanie zakupów. Codziennie zakupy robi tu około 20-30 tysięcy podmiotów gospodarczych/restauracji. Na terenie zaś giełdy Mercamurcia handluje się rybami, owocami i warzywami oraz mięsem pochodzącym z hodowli i chowu. Mięso przyjeżdża tutaj przygotowane do pokrojenia i cięcia, ewentualnie już zapakowane. Sprzedaży produktów mięsnych dokonuje tu 124 producentów – rolników, z terenu Hiszpanii i Europy. Na terenie giełdy w przypadku mięsa, zakupu może dokonać zwykła osoba, nie tylko właściciele sklepów czy restauracji.
Kolejnymi przykładami wspólnych działań rolników w aspekcie skrócenia łańcuchów dostaw, które mogli odwiedzić uczestnicy wyjazdu, są tutejsze rynki detaliczne, m.in. Mercado Central w Alicante. Pełni on funkcję miejskiego targu artykułów spożywczych, w którym to zaopatrują się mieszkańcy, liczne firmy oraz restauracje. Na targu tym można zakupić niemalże wszystkie, lokalne produkty wysokiej jakości. Szczególną popularnością cieszą się regionalne ryby, kiełbasy, szynki, wina, sery, owoce morza, warzywa i owoce, które z chęcią kupują nie tylko mieszkańcy, lecz także turyści przebywający w Alicante.
Kolejnym przykładem działania lokalnego bazaru jest Mercado de San Miguel. Jest to gastronomiczna świątynia Madrytu, współczesna esencja wszystkich zakątków kuchni hiszpańskiej. Od najlepszej szynki iberyjskiej po najświeższe owoce morza dostarczane codziennie z Galicji, śródziemnomorskiego ryżu lub najbardziej specjalnych serów z Kastylii, Asturii i Kraju Basków. W maju 2009 roku stał się pierwszym rynkiem gastronomicznym w Madrycie, gdzie można spożywać również dania kuchni hiszpańskiej czy regionalnych win i napojów.
Na trasie wyjazdu nie zabrakło również gospodarstw rolnych, będącymi członkami największego zrzeszenia spółdzielni w Hiszpanii – ANECOOP. Jest to kooperatywa spożywcza wyższego stopnia. Założyły ją podmioty zrzeszone w formie spółdzielni, celem dokonywania wdrożeń i upowszechnianie najbardziej smacznych, odpornych czy wytrzymałych odmian owoców i warzyw. Uprawiane są tutaj owoce: kaki, kiwi, awokado, winogrona, granaty, mandarynki, pomarańcza i cytryny, celem sprawdzenie adaptacji różnych odmian w specyficznych warunkach klimatycznych, zwiększanie długości okresu produkcji owoców czy odporności na choroby i trudne warunki atmosferyczne.
Do zrzeszenia należy wiele spółdzielni, a do nich z kolei wiele gospodarstw rolnych na terenie Hiszpanii. Wiele z nich specjalizuje się w uprawie pod szklarniami owoców takich jak: papaje, mango, pomarańcza czy pitaje oraz warzyw takich jak pomidory czy papryka. Nawożenie i podlewanie sterowane jest komputerowo. W przypadku nawadniania tych gospodarstw wykorzystywana jest woda zarówno opadowa jak i odsalana.
Natomiast region Almerii, gdzie również działają spółdzielnie zrzeszone w ANECOOP, jest największym producentem pomidorów w Hiszpanii, uzyskała własne świadectwo pochodzenia tych warzyw "Tomate La Cañada-Níjar". Pomidory ze znakiem świadectwa pochodzenia wyróżniają się smakiem, zapachem, kolorem i odmianami typowymi dla swojego uprzywilejowanego obszaru upraw. W Almerii mieści się najbardziej znany i profesjonalny w Europie ośrodek produkcji papryki, szczególnie w okresie zimowym. Poprzez zastosowanie uprawy pod osłonami możliwe jest zróżnicowanie produkcji papryki i otrzymywanie różnych form (długie, średnie i krótkie) i kolorów (zielony, czerwony, żółty, pomarańczowy i biały).
Podczas wyjazdu studyjnego nie zabrakło również winnic czy producentów oliwy z oliwek. Winnica Finca Callaclo ma ponad 60 hektarów powierzchni. Produkuje ponad 150 tysięcy litrów wina rocznie. W przypadku Hiszpanii jest to mała, rodzinna winnica. Gospodarstwo ma ponad 100 lat i jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. W winnicy trwają prace hodowlane służące odzyskaniu starych odmian, typowych dla tego regionu. Najbardziej stare winorośla na terenie tej winnicy mają ponad 70 lat. Obszar pod uprawę winorośli jest bardzo suchy, ale właściciele nawadniają go przy użyciu wody opadowej oraz głębinowej. Produkowane tutaj wino to czerwone, białe i różowe. Z kolei druga winnica Tierras de Salforin, w której gościli uczestnicy wyjazdu studyjnego, stara się wracać do korzeni. Tradycja produkcji wina w tej winnicy sięga ponad 2 tysięcy lat. Początkowo po stworzeniu zrzeszenia producentów wina, było ono sprzedawane w ilościach większych, bez butelkowania. Historia wina butelkowanego w tej winnicy to 2000 rok. Obecnie winnica znajduje się na 60 hektarach. Pracuje się w niej nie tylko nad przywróceniem dawnych odmian winorośli, ale i też nad przywróceniem dawnej formy przechowywania wina (gliniane amfory), dostosowanej do dzisiejszych standardów.
Produkcję oliwy z oliwek uczestnicy wyjazdu mogli oglądnąć na przykładzie podmiotu o nazwie El Tendre Almazara. Gospodarstwo specjalizujące się w uprawie oliwek i wytłaczaniu z nich oliwy pod marką "Extra Vegrin" zostało założone w 1839 roku. Jest to rodzinna firma prowadzona od sześciu pokoleń. Gospodarstwo uprawia własne oliwki na powierzchni około 7 hektarów, ale i również skupuje oliwki od okolicznych farmerów. Świadczy ponadto usługi tłoczenia oliwy dla okolicznych rolników. Oliwa z oliwek sprzedawana jest na obszarze całej Hiszpanii, ale również eksportowana do innych krajów Unii Europejskiej. Gospodarstwo jest członkiem grupy producentów rolnych specjalizującej się w tłoczeniu oliwy i jej sprzedażą pod marką "Extra Vergin".
