Instytut Ekonomiki i Zarządzania Przedsiębiorstwami Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie realizuje projekt badawczy pt. SALSA: Drobne gospodarstwa rolne i drobne przedsiębiorstwa przetwórstwa rolno-spożywczego w zapewnianiu  trwałego bezpieczeństwa żywnościowego (SALSA - Small farms, small food businesses and sustainable food security). Projekt rozpoczął się 1 kwietnia 2016 roku i trwać będzie 48 miesięcy. Uczestniczy w nim 16 partnerów z Europy i Afryki, szacunkowa wartość projektu: to 5 mln Euro. Celem projektu jest ocena roli drobnych gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw przetwórstwa rolno-spożywczego w zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego i bezpiecznej żywności w Europie oraz w wybranych regionach Afryki. Projekt SALSA finansowany jest ze środków Unii Europejskiej HORIZON 2020 Program badań i innowacji, odbywa się w ramach umowy grantowej nr 677363.

        W ramach Projektu badania terenowe prowadzone były w 30 regionach (25 w  Europie i 5 w Afryce). W Polsce projekt realizowany jest w 3 regionach:

- rzeszowskim obejmującym powiaty rzeszowski, strzyżowski, ropczycko-sędziszowski, łańcucki, kolbuszowski,

- nowosądeckim  obejmującym powiaty limanowski, gorlicki, nowosądecki,

 - nowotarskim  obejmującym powiaty tatrzański, suski, nowotarski.

Jednym z etapów badań było obranie dla każdego regionu 4 produktów podstawowych, czyli takich, których w danym regionie dużo się produkuje, bądź są ważnym składnikiem diety mieszkańców regionu, czy też są ważne z punktu widzenia tradycji i kultury regionu. Produkty podstawowe w regionie:

- rzeszowskim: ziemniaki, zboża, wieprzowina, drób,

- nowosądeckim: ziemniaki, zboża, mleko, jabłka,

- nowotarskim:  ziemniaki, zboża, mleko, jagnięcina.

            Produkty podstawowe obrano opierając się m.in. na danych GUS (Powszechny Spis Rolny 2010) oraz opiniach ekspertów z regionów badawczych. Dla każdego z produktów przygotowane zostały mapy obrazujące ich obieg w ramach regionalnego systemu żywnościowego, przy czym skupiono się tu na roli drobnych gospodarstw rolnych w każdym systemie.

        W ramach projektu w okresie od czerwca 2017 roku do kwietnia 2018 roku na terenie regionów badawczych realizowane były równolegle badania ankietowe wśród właścicieli drobnych gospodarstw rolnych i małych przedsiębiorstw zajmujących się produkcją, przetwarzaniem bądź sprzedażą żywności oraz badania terenowe polegające na fotodokumentacji upraw w terenie. Dla potrzeb projektu zebrano około 140 ankiet wśród rolników oraz około 30 ankiet wśród małych przedsiębiorstw. Dokumentacja fotograficzna w Polsce obejmuje ponad 4 000 zdjęć wykonanych w terenie w wyznaczonych punktach. W każdym regionie badawczym wyznaczonych zostało około 500 punktów do sprawdzenia. Dla każdego punktu dostarczone zostały długość i szerokość geograficzna, które po wprowadzeniu do urządzeń GPS pozwoliły na lokalizację wyznaczonej działki. W wyznaczonym miejscu oprócz wykonania fotografii, sprawdzany był sposób użytkowania gruntu oraz rodzaj okrywy roślinnej na nim występujący. Wyniki zostały dostarczone zbiorczo w postaci plików Excel z opisem każdego zdjęcia i ewentualnymi uwagami osoby przeprowadzającej kontrolę w terenie. Na bazie zdjęć w regionach badawczych szacowana jest rzeczywista powierzchnia wybranych upraw, nieużytków, odłogów. Przyjęta metoda pozwala na ocenę jaka jest rzeczywista powierzchnia upraw, nieużytków, odłogów na działkach o powierzchni do5 ha.

        Badania ankietowe prowadzone były wśród drobnych gospodarstw rolnych. Drobne gospodarstwo rolne zostało zdefiniowane jako takie, które posiada do5 haużytków rolnych. Na terenie regionów badawczych kryteria wykorzystywane do określenia drobnego gospodarstwa rolnego mogły się różnić w zależności od lokalnych uwarunkowań (np. w Portugalii okres wegetacji rozpoczyna się na tyle wcześnie, że większa częstotliwość zbiorów pozwala na osiągnięcie większych plonów z1 ha, z kolei w Cabo Verde nie ma możliwości prowadzenia produkcji rolniczej bez nawadniania upraw).

        Dane pozyskane z badań ankietowych posłużyły m.in. do opracowania typologii drobnych gospodarstw rolnych dla krajów objętych badaniami. Badania ankietowe miały charakter jakościowy, uzupełniane były o dane pozyskiwane w trakcie spotkań z przedstawicielami szeroko pojętej gospodarki żywnościowej z każdego regionu badawczego. W oparciu o pozyskane dane wyodrębniono 5 typów drobnych gospodarstw rolnych. W chwili obecnej nadal trwa testowanie przyjętej typologii.

        Projekt SALSA wkroczył obecnie w fazę analizy pozyskanych danych. Serdecznie zapraszamy do kontaktu, dyskusji, zadawania pytań, dzielenia się doświadczeniami w zakresie tematyki projektu. Liczymy na wsparcie i zainteresowanie, jesteśmy otwarci na Państwa sugestie i pomysły. Zespół realizujący Projekt SALSA w Polsce.

Kontakt:
martaczekaj@poczta.onet.pl
projektsalsa@op.pl

Strona projektu www.salsa.uevora.pt

Twitter:
@salsaH2020
Kierownik Projektu SALSA
Dr inż. Marta Czekaj
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
Wydział Rolniczo - Ekonomiczny
Instytut Ekonomiki i Zarządzania Przedsiębiorstwami
Zakład Zarządzania i Marketingu
al. A. Mickiewicza 21
31-120 Kraków